‘De veranderingen in het sociaal domein vragen aanpassing van bestaande werkwijzen en leiden onherroepelijk tot innovaties’ aldus GroenLinks raadslid Inke Logtenberg in de raadsvergadering van woensdag 11 december jl. GroenLinks vindt dat er voor iedere Hilversummer duurzame zorg moet zijn wanneer die nodig is. De transformatie van het sociaal domein biedt een kans om deze zorg te versterken op voorwaarde dat we in gesprek gaan en blijven met – en zeggenschap geven aan cliënten en burgers. GroenLinks heeft daarbij een gezonde en groene samenleving voor ogen. Een samenleving waarin we zorgvuldig omgaan met de middelen die ons gegeven zijn.
De transformatie vindt plaats op meerdere beleidsterreinen en vereist daarom een integrale benadering vanuit de gemeente. In Hilversum trekken de wethouders van de verschillende beleidsterreinen steeds meer samen op. De vertaling hiervan is in de huidige documenten nog te weinig zichtbaar. ‘De manier van denken moet uitstijgen boven de verschillende beleidsterreinen. De integrale ondersteuningsvraag van het systeem moet centraal staan, zodat ondersteunende instanties hun aanbod daarop af kunnen stemmen’ aldus Logtenberg.
GroenLinks is van mening dat de kernpunten van duurzame zorg, zeggenschap en dialoog, een gezonde samenleving en zorgvuldig omgaan met middelen kunnen worden versterkt in de transformatie van het sociale domein. Deze algemene termen moeten handen en voeten krijgen in duidelijk standpunten oftewel actiepunten. Voor GroenLinks ziet dat er als volgt uit:
Zeggenschap en dialoog
De transities in het sociale domein zijn gericht op het bevorderen van de kwaliteit van leven. Dit gaat verder dan alleen lichamelijke en geestelijke gezondheid. Het gaat ook over welbevinden van mensen op emotioneel en sociaal gebied. Het is belangrijk dat mensen zelf invloed uit kunnen oefenen op hun eigen omgeving en zelf keuzen kunnen maken over hun leven, zorg en welzijn.
- Informele netwerken, verbinding tussen formele en informele zorg en ondersteuning in de buurt moet worden versterkt, door verbinding van digitale middelen en persoonlijk contact. De gemeente stimuleert en faciliteert dit in haar algemenen inkoopbeleid, via gericht aanbestedingen en convenanten.
- Inzet van vrijwilligers, mantelzorg en persoonlijk netwerk kan alleen op vrijwillige basis. Anders gaat dit ten koste van het welzijn, de kwaliteit van leven van de persoon. Informele hulp mag niet bepalend zijn voor de hulp die door professionals geboden gaat worden.
- Grenzen aan zorg, gezondheid en leven kunnen alleen in een in een zorgvuldige dialoog van patiënten/burgers, zorgverleners en betrokkenen worden verkend en bepaald. Economische principes zijn in deze afweging niet leidend.
- Zet specialistische kennis meer vraaggericht in. Zorg dat specialistische kennis van professionals en patiëntenorganisaties behouden/geborgd blijft, gedeeld wordt, verbonden versterkt.
- De cliënt moet in dialoog met de zorgverlener zelf kunnen bepalen welke leefomgeving eigen is ofwel past bij de ambities en mogelijkheden, al dan niet zelfstandig of in groepsverband. De meest essentiële vraag als het gaat om zeggenschap is: waar en hoe zou u het liefst willen wonen en welke ondersteuning heeft u daarbij nodig. Meer zorg is niet altijd betere zorg.
- De relatie tussen burger en gemeente was tot nu toe gebaseerd op eenzijdigheid. De burger vraagt, de gemeente beslist op grond van beleidsregels en verordeningen. Deze eenzijdigheid moet plaats maken voor de dialoog. Dialoog om te komen tot vraagverheldering over alle betrokken domeinen voor het bepalen van de ondersteuning.
- De cliënt moet in dialoog zelf de persoon/organisatie kunnen kiezen die de ondersteuning en begeleiding organiseert. Als mensen door verstandelijke of psychische beperkingen hun ondersteuningsvraag niet goed kunnen verwoorden dan kunnen familie of ander belanghebbende ondersteunen en betrokken worden.
- Bevorderen van open (wijk) dialogen.
- De gemeente zorgt voor een aanbod dat aansluit bij de vraag naar ondersteuning, zorg en begeleiding in een wijk/gemeente.
- De gemeente zorgt voor een gezond/gelijk speelveld van/voor aanbieders/ondernemers en biedt ruimte voor innovatie zonder zelf ondersteuning, begeleiding, zorg en onderwijs aan te bieden. Ze doet dit door zorgvuldige contractering, inkoop en subsidiering en heldere communicatie over procedures, eisen en randvoorwaarden.
- Er moet een onafhankelijke lokale publieksinformatie komen over (lokale) burger/cliënteninitiatieven, zorg, sport en ondersteuning in de buurt met ervaringen, kwaliteitsinformatie, kosten/bijdragen en andere voorwaarden (transparantie).
Een gezonde samenleving
GroenLinks wil gezondheidsverschillen tussen bevolkingsgroepen verkleinen. Een goed zorgsysteem kan omgaan met verschillen in inkomen en competenties van zorgvragers. De wijken gaan een belangrijke rol spelen bij de overheveling van taken. Georganiseerde nabijheid zo dicht mogelijk om de burgers heen en daarmee de wijkgemeenschap versterkend.
De combinatie van integrale benadering en het wijkgericht werken biedt mogelijkheden voor op maat gerichte zorg. De sociale wijkteams zijn daarin een belangrijke speler door het samenstellen van een geïntegreerde arrangementen voor gezinnen (1 gezin, 1 plan, 1 regisseur en 1 budget) waarin de verschillende leefgebieden (school, sport, gezondheid, werk, schulden, etc) ver bonden zijn.
Zo kan er vanuit een integrale aanpak heel concreet ingezet worden op bijvoorbeeld het verkleinen van onderwijsachterstanden (o.a. door VVE) en gezondheidsverschillen. Sociale wijkteams zijn laagdrempelig door nu presentie in de wijk en spelen daarom een belangrijke rol bij vroegsignalering en preventie.
Wijkverpleegkundigen spelen een belangrijke rol in de wijkteams. Dat past ook goed bij hun nieuwe functieprofiel: een generalist, met een coördinerende rol, die de verbinding legt tussen preventie, eerstelijn, wonen, welzijn en zorg. De bewoners van de wijk bepalen mede de wijkagenda en daarmee de samenstelling van het wijkteam.
Concreet:
- GroenLinks wil kwetsbare groepen versterken (denk aan laaggeletterden, tienermoeders, laagopgeleiden en eenzame ouderen), bij voorkeur in verbinding met krachtige burgers (coaches, maatjes en huiskamerprojecten). GroenLinks wil initiatieven die kansarme en kansrijke bevolkingsgroepen verbinden stimuleren, faciliteren en versterken (denk aan communities of collaborative care).
- GroenLinks wil dat professionals worden getraind in het versterken van en de omgang met kwetsbare groepen (denk aan laaggeletterdheid en cultuursensitiviteit). Een samenleving met een groeiende diversiteit stelt hoge eisen aan de professionals om succesvol te kunnen zijn in de begeleiding, ondersteuning en zorg in de buurt. Bij aanbesteding, inkoop en subsidiering van initiatieven moeten daarom eisen worden gesteld aan de professionaliteit in de omgang van kwetsbare groepen.
- GroenLinks wil bij innovatie inzetten op het stimuleren en versterken van krachtenbundeling aan de vraagzijde. Innovatie is op dit moment teveel gedreven op de aanbieders in plaats van de vraaggerichtheid vanuit cliënten/burgers.
- GroenLinks wil de (gezondheids)kennis en vaardigheden vergroten van vooral laaggeletterden en laagopgeleiden door vernieuwing/verbreding van collectieve preventie in samenspraak met onderwijs, welzijn, eerstelijnszorg en maatschappelijke organisaties. De gemeente moet afspraken maken met partijen (burgergroepen, maatschappelijke organisaties en aanbieders) over een gezonde leefomgeving en een laagdrempelig trainingsaanbod voor kansarme groepen (ouderschapstrainingen, zwangerschapstrainingen, gezond gewicht, bewegen, voeding, communicatie met artsen/professionals, omgang met dementie, eenzaamheid, …)
- De gemeente werkt in samenspraak met burgers en partners aan een gezonde samenleving en groene leefomgeving waarin participatie (arbeid en onderwijs) en ontmoeting (sport, spel, groen) worden gestimuleerd. Dit doet de gemeente door eisen bij contractering, inkoopbeleid, convenanten en gerichte subsidiering.
Zorgvuldig omgaan met middelen
De gemeente moet afspraken op maat maken met partijen over zorg, welzijn, onderwijs, arbeidsparticipatie, arbeidsomstandigheden, leerlingen met een beperking en gezonde leefstijl/omgeving. De toegankelijkheid van nuttige en noodzakelijke zorg, ondersteuning en begeleiding moeten gewaarborgd worden. Een tweedeling in de zorg moet worden tegengegaan. Ieder individu moet met zijn gezondheidssituatie kunnen omgaan, weten waar de beïnvloedingsmogelijkheden liggen, en hier naar keuze gebruik van kunnen maken. De overheid draagt zorg voor beschikbaarheid, toegankelijkheid en overdracht van onafhankelijke gezondheidskennis (suiker, roken, alcohol, drugs) en faciliteert en stimuleert (sociaal en psychisch) gezond gedrag (bewegen, sproten, vrijwilligerswerk, ontmoeting, stadstuinen …)
Concreet:
- GroenLinks wil een actieve maatschappelijke bijdrage op verschillende terreinen sterker meewegen bij de selectie van contractpartijen. GroenLinks wil samenhang tussen het sociaal domein, participatie, zorg, welzijn, onderwijs en milieu.
- Het is belangrijk dat de vaststelling van de noodzakelijke zorg op een onafhankelijke wijze gebeurt, conform landelijke en/of professionele richtlijnen en dat er in ieder geval regionaal geen verschillen bestaan tussen gemeenten.
Kostenbewustzijn
Kostenbewustzijn is een aandachtspunt voor de gemeente en ook voor de zorgverleners en –gebruikers. Een integrale aanpak verdient de voorkeur. De financiering moet sturen op ‘kwaliteit van leven’, op maatwerk en niet op ‘maximale zorg’ waarbij kostenverhoging in de hand wordt gewerkt. Of concreter:
- Mensgericht werken leidt tot ondersteuning op maat en maakt een einde aan bestaande overproductie.
- Vraag/populatiegerichte sturing en financiering in plaats van aanbod- en productiegerichte financiering vermindert de groei.
- Aandacht voor vroegsignalering en preventie. De juiste zorg op het juiste moment kan duurdere en onnodige zorg voorkomen.
Aandacht voor de zorgverleners
Zorgverleners moet zich als mens en als professional gezien en gewaardeerd voelen en samen met de zorggebruiker en mantelzorgers kunnen kijken welke zorg echt nodig is en hoe die efficiënt en effectief georganiseerd kan worden. Buurzorg-achtige concepten met meer zelfsturen door professionals en minder management verdienen de voorkeur. De professional werkt steeds meer samen met de informele zorg.
Concreet:
- Zowel bij aanbestedingen als bij opdrachtverlening via subsidies moet rekening worden gehouden met arbeidsvoorwaarden van zorgverleners, hun mogelijkheden om daadwerkelijk professionele kwaliteit te leveren, en met de continuïteit in de relatie tussen zorgverlener en cliënt. Inzet op duurzaamheid, participatie van kwetsbare groepen en versterking en ondersteuning van vrijwilligers.