Inclusiviteit in de politiek

De eerste helft van de avond stond in het teken van vrouwen in de politiek. Sprekers Devika Partiman, oprichter en directeur van Stem op een Vrouw, Jacqueline Kalk, wethouder (PvdA) in Hilversum voor o.a. inclusiebeleid, en Hidde Fennema, fractieleider van de VVD Hilversum, trapten de avond af met hun ervaringen en inzichten over hoe politiek inclusiever kan worden.

Devika begon met de constatering dat het beeld van een politiek leider nog altijd dat van een witte man in een blauw pak is — de ‘normman’. Zij vertelde enkele aansprekende anekdotes over vrouwen die niet aan dat traditionele beeld voldoen.

Over Anneke Goudsmit, D66-Kamerlid in 1967, werd destijds hoofdelijk gestemd of zij in een broekpak de vergaderzaal mocht betreden. “Het lijkt ondenkbaar,” zei Devika, “maar dat is nog niet zo lang geleden.” Ook vertelde ze over vrouwelijke politici die hun bevallingsverlof moesten onderbreken om fysiek bij hun beëdiging aanwezig te zijn — een situatie die door publieke ophef uiteindelijk leidde tot een gesprek over aanpassing van de regels.

Haar initiatief Stem op een Vrouw leert kiezers strategisch stemmen: “Stem als je meer vrouwen de politiek in wilt krijgen niet op de eerste vrouw op de lijst, maar op een vrouw die lager op de lijst staat, rond het aantal te verwachten zetels. Via voorkeurstemmen zijn sinds 2017 op die manier meer dan 700 vrouwen gekozen, waarvan 500 in gemeenteraden.”

Jacqueline Kalk antwoordt op de vraag hoe het voelt om de enige vrouw in een college te zijn: “Het is weleens eenzaam. Je wordt soms benoemd als ‘assistent’. En toen ik samen met Femke van Drooge in de raad zat, werden we ‘de twee kijvende wijven’ genoemd.”

Volgens Hidde Fennema ligt het probleem niet bij gebrek aan vrouwelijke kandidaten -  die zijn er  -  maar bij de benoemingen: “Er verdwijnen veel vrouwen in het traject, nog vóór de installatie of bij commissies.”

Uit onderzoek blijkt dat vrouwen in de politiek met drie soorten barrières te maken krijgen, vertelt Devika. Allereerst de sociaal-culturele barrière: meisjes en jongens worden anders opgevoed, waardoor eigenschappen als leiderschap en ruimte innemen bij vrouwen minder worden gestimuleerd. Daarnaast zijn er politieke barrières, zoals vergadertijden, verlofregelingen en de ongelijke verdeling van zorgtaken, die het moeilijker maken om politiek actief te blijven. Tot slot is er een kennis- en informatiebarrière: vrouwen hebben vaak minder toegang tot informele netwerken en krijgen de spelregels van de politiek minder gemakkelijk mee.

Als oplossingsrichtingen werden onder meer genoemd: actief scouten van vrouwelijke kandidaten, trainingen en mentorprogramma’s, en het organiseren van laagdrempelige bijeenkomsten speciaal voor vrouwen. Alle sprekers benadrukten dat politieke partijen hierbij een actieve rol moeten spelen, door vrouwen bewust op te zoeken en te ondersteunen in plaats van te wachten tot zij zichzelf aandienen.

De gesprekken verliepen levendig en betrokken — er hing een directe en open sfeer waarin publiek en sprekers elkaar makkelijk wisten te vinden. Ook intimidatie in de politiek kwam ter sprake. Uit onderzoek van Stem op een Vrouw blijkt dat 45 procent van de mannen en 55 procent van de vrouwen in de politiek te maken krijgt met agressie of intimidatie. “Dat heeft een afschrikwekkend effect op nieuwe instroom,” aldus Devika Partiman.

Een voorbeeld dat de kracht van representatie onderstreepte: een kind uit groep 5 dat op bezoek was bij een vrouwelijke burgemeester vroeg, “Mevrouw, kunnen jongens eigenlijk ook burgemeester worden?”, ontlokte een gulle lach in de zaal. 

Al met al gaat het ‘wel redelijk goed’ met vrouwen in de politiek in de gemeente Hilversum, maar: het ‘kan en moet écht beter’.

De energietransitie

Na een korte pauze ging het gesprek verder over de energietransitie in Hilversum met bijdragen van Bart Heller, wethouder (GroenLinks) in Hilversum, Annemarie Poorthuis, initiatiefnemer en eigenaar van Energiecoöperatie Wijdemeren, en Ronald Oudendijk, voorzitter van HilverZon. De centrale vraag: Hoe zorgen we samen voor een fossielvrije omgeving waarin onze kinderen gezond kunnen leven?

Bart Heller schetste de rol van de gemeente bij de energietransitie: “Wij hebben als gemeente een stimulerende en ondersteunende rol. We helpen inwoners per wijk met warmtescans, begeleiding en subsidies. Daarnaast werken we aan concrete klimaatplannen en proberen we te ontzorgen waar mogelijk. Maar het gaat langzaam — vooral bij lagere inkomens.” Volgens Heller zijn de meeste belemmeringen psychologisch: “Mensen geloven het niet, of zien op tegen de verbouwing.”

HilverZon, de lokale energiecoöperatie, probeert inwoners te activeren met energiecoaches: vrijwilligers die andere Hilversummers helpen bij kleine of grotere stappen, zoals korter douchen of isoleren. Ronald Oudendijk: “In vijf minuten heeft zo’n coach vaak door wat er speelt en kan dan ingaan op de specifieke situatie.”

Toch blijft het moeilijk om álle huishoudens te bereiken, zei Heller: “We hebben 45.000 woningen, en het vraagt enorm veel menskracht om iedereen in beweging te krijgen.”

Uit het publiek kwam de vraag over zonnepanelen mogen plaatsen in relatie tot de regels rondom beschermd stadsgezicht. Heller reageerde stellig: “Persoonlijk vind ik dat de urgentie boven de esthetiek moet gaan. De vraag is of er blijvende schade is. Die is er bij zonnepanelen niet.”

Annemarie Poorthuis vertelde hoe in Wijdemeren de energietransitie bottom-up wordt ingevoerd. “We vertrekken vanuit de cultuur van elk dorp. Bewoners organiseren zelf initiatieven in het kader van duurzame energie, met onze steun. Dat werkt, omdat mensen elkaar kennen.” De burenbonus bleek een effectief middel om medebewoners te motiveren. Volgens Oudendijk is sociale cohesie in dorpen groter: “In Hilversum is het soms moeilijker om buren te betrekken, maar samenwerking kan wel degelijk.”

Naast bewoners is ook het bedrijfsleven actief hierin. Harco van de Hill (Coöperatie Toekomstbestendig Hilversum) vertelt hoe bedrijven samenwerken in opwek en gebruik van energie, en zo geen last hebben van netcongestie. In zowel Hilversum als Wijdemeren worden ondernemers actief benaderd om hun panden te verduurzamen. Een persoonlijke benadering blijkt ook hier goed te werken.

Er werd ook vooruitgeblikt op nieuwe mogelijkheden: vanaf 1 januari 2026 worden energiegemeenschappen officieel wettelijk toegestaan. Daarmee kunnen inwoners lokaal opgewekte energie delen. “Dat is een grote stap,” aldus Annemarie Poorthuis. “We kunnen dan lokaal zelfvoorzienend worden.”

Slot

De avond liet volgens gespreksleider Daan Welling zien dat praten over politieke keuzes ook zó kan: met inhoud, openheid en ruimte voor een echt gesprek. Na afloop gingen veel bezoekers met een drankje nog verder met elkaar in gesprek. Deze avond bewees dat lokale politiek verbindend en inspirerend kan zijn.